Op 24 juni namen ongeveer 80 mensen deel aan Humanifest 2023, de regionale viering van de Wereldhumanismedag in Den Haag. Deze viering wordt jaarlijks georganiseerd door 7 afdelingen in Zuid-Holland en Zeeland, iedere keer in een andere stad. Het programma van die dag volgt een formule van verbinding, verdieping en vermaak.
Er waren verschillende activiteiten, zoals een verdiepende inleiding, een wandeling met een gids, een djembé-workshop en een dialoog-leer-workshop. De bijeenkomst vond plaats in het Zeeheldentheater, in de buurt van het Vredespaleis, omdat dit jaar het 75-jarig jubileum van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd herdacht. De dag werd geleid door Marco Oostdijk, een lid uit Den Haag.
Tijdens de inleiding sprak Thijs Lijster, een kunst- en cultuurfilosoof uit Groningen, over zijn boek “Wat we gemeen hebben”. Hij pleitte voor het herstel van de ‘meenten’, dit waren traditionele publieke ruimtes die “voor iedereen, maar van niemand” waren. Hij benadrukte dat deze meenten voortdurend bedreigd werden en worden, eerst door de adel en grootgrondbezitters en nu door neoliberale vrijemarktkapitalisten en grote technologiebedrijven die bijvoorbeeld data privatiseren. Hij wees erop dat “alles een koopwaar wordt”, inclusief het internet, de universiteit en zelfs stadspleinen.
Thijs Lijster spreekt over zijn boek “Wat we gemeen hebben”
Lijster riep op tot een andere mindset en een “sociale strijd” om de publieke zaak te heroveren, gebaseerd op waarden als verbondenheid, saamhorigheid en gemeenschappelijkheid. Hij benadrukte dat we afhankelijk en kwetsbaar zijn, vooral sinds de coronapandemie, en dat we een zorgzame gemeenschap nodig hebben.
Lijster betoogde dat we bronnen van zingeving, zoals huisvesting, zorg en onderwijs, weer moeten beschouwen als meenten. Zonder meenten hebben we niets gemeenschappelijk. Dit vereist een nieuw mens- en maatschappijbeeld, en hij benadrukte dat levensbeschouwelijke bewegingen hier een rol in kunnen spelen, omdat ze streven naar een gemeenschap gebaseerd op waarden. Deze waardengemeenschap wordt in de huidige polarisatie gemist. Het is dus ons gemeenschappelijke verlangen om verbonden te zijn met gemeenschappen en de behoefte aan inclusieve gesprekken.
Na een begeleide wandeling langs internationale gebouwen was er vermaak met een djembé-workshop verzorgd door Drum4Fun uit Leiden. De ritmes van de Afrikaanse trommels brachten de deelnemers in verbinding met elkaar en met hun speelse zelf. Het was opmerkelijk om te zien hoe de humanisten, die normaal gesproken bedachtzaam zijn, helemaal opgingen in deze ervaring onder het motto ‘kom van dat dak af’!
Daarna werd de focus verlegd naar stilte en stemmen. Als vervolg op de inleiding werd er een oefening gedaan in stilte, luisteren en dialoog. De oefening had als doel om verbinding te maken met de ander, maar ook met het innerlijke zelf. Het voeren van een dialoog vereist zelfbeheersing, het weerstaan van impulsen en vooroordelen.
Christa Gerritsen leidt een oefening
Een groep van 6 vrijwilligers, begeleid door dialoogbegeleider Helen Land en dialoogtrainer Christa Gerritsen, deelden vragen, gevoelens en ervaringen. Ze bespraken twee vragen: “Wat doet deze dag met je?” en “Wat ga je ermee doen binnen je eigen invloedssfeer?”. Tijdens de oefening werden enkele leerpunten geïdentificeerd, zoals het ongemak van stiltes tijdens een gesprek, de waarde van stilte voor bezinning en zelfreflectie, twijfels over de eigen bijdrage, vrolijke momenten en de uitdaging van het gebruik van een microfoon.
Opvallend waren de openhartige verhalen over eerdere frustrerende ontmoetingen waarin verbinding volledig ontbrak. Tegelijkertijd kwamen ook oordelen en lange bijdragen naar voren. Het bleek dat er veel ongemak bestaat rond vruchteloze discussies in de media en pijnlijke ervaringen van niet-luisteren in deze tijd van polarisatie.
Deze oefening diende als een voorproefje voor de verdiepingsdag: De dialoog van het Humanistisch Verbond. Froukje Demant, de programmamanager, en de organisatie plaatsten de deelname aan deze dag in de context van de verharde tijdgeest. Ze benadrukten dat humanisten altijd op zoek moeten gaan naar overeenkomsten voorbij de verschillen. Menselijke waardigheid, empathie en openheid zijn de waarden die ons leiden. “Humanisme is uiteindelijk een dialogische levenshouding ten opzichte van iedereen en alles om ons heen”, was een conclusie. Dit kan terughoudendheid wegnemen.
Tijdens de afsluitende ronde en de borrel werden verschillende reacties geuit op het dagprogramma: het aangaan van een dialoog is niet altijd gemakkelijk, we moeten ook leren luisteren naar mensen met verschillende opvattingen en samenwerken met anderen die onze waarden delen, we moeten daarom onze bijeenkomsten openstellen voor niet-leden, we moeten onze stem laten horen in het publieke domein en andere regio’s zouden ook zulke dagen kunnen organiseren.
Daarom roepen we op tot een rol van het Humanistisch Verbond in de strijd voor gemeenschap en het heroveren van meenten. Een idee kwam op: kunnen we de ontmoetingsruimtes van onze afdelingen zien als ‘meenten’, een plek voor dialoog over waarden en gemeenschap? Het boek “Wat we gemeen hebben” van Thijs Lijster, een filosofie van de meenten, uitgegeven door Bezige Bij in 2022, biedt een samenvatting van zijn ideeën. De presentaties van Thijs en Christa zijn hieronder te downloaden.
